Nederlandse Staatsloterij, uitgelegd
Inleiding
Koop je wel eens een Staatslot? En win je dan meestal niks, of alleen je geld terug? Dan denk je misschien: “Stelletje oplichters!” Dat gevoel hebben veel mensen.
Toen ik onlangs op Trustpilot [1] keek naar wat mensen zeggen over de Nederlandse Staatsloterij, zag ik het vaak: mensen zijn teleurgesteld, wantrouwend, zelfs boos. Dat komt vaak doordat mensen de werkelijke winkans overschatten. En dat uit zich in een lage waardering voor de Staatsloterij.
In dit blog leg ik de winkans uit. Je zult zien: er is niets raars aan die tegenvallende uitkomst. De loterij is geen oplichterij, maar als je snel rijk wilt worden kun je beter andere manieren proberen. Meespelen betekent vrijwel altijd: je geld verliezen.
Oud-minister van Financiën Gerrit Zalm zei ooit dat meespelen in de Nederlandse Staatsloterij eigenlijk "vrijwillig belasting betalen" is. Wat hij daarmee bedoelde, komt later terug.
Eerst laat ik in grote lijnen zien wat je kans om te winnen is. Geen zorgen: het is simpel rekenen, net als op de basisschool. Vind je rekenen irritant? Ook goed – geloof dan maar gewoon dat de sommen kloppen, en lees verder.
Een andere manier om duidelijk te maken hoe klein de kans is, is kijken naar het geld: waar gaat jouw inleg allemaal heen? Daarna leg ik wat meer uit over de marketing van de Staatsloterij, bespreek ik een paar reacties van teleurgestelde spelers en sluit ik af met tips om verstandig mee te doen aan een kansspel.
Vooraf
In dit stuk gaat het over de Nederlandse Staatsloterij, maar veel dingen die ik zeg gelden ook voor andere loterijen.
Ik heb niets met de Staatsloterij te maken. Zelf koop ik misschien twee of drie keer per jaar een lot. En nee: ik heb nog nooit iets groots gewonnen.
De woorden lot en lotnummer betekenen hier hetzelfde.
Verder kijk ik vooral naar de kans om de Hoofdprijs van 1 miljoen euro te winnen bij de gewone trekking op de 10e van de maand. De Jackpot, de Oudejaarstrekking en andere trekkingen laat ik buiten beschouwing.
Ik heb mijn best gedaan om dit artikel zo accuraat mogelijk te maken, maar er kunnen desondanks fouten in zitten.
Hoe groot is je kans om te winnen?
Stel: je doet mee aan de Staatsloterij en je koopt één lot. Hoe groot is dan je kans op de Hoofdprijs?
Dat hangt af van hoeveel mensen meedoen. De Hoofdprijs wordt elke maand uitgekeerd, maar het aantal deelnemers per maand wordt niet bekendgemaakt. In de jaarcijfers van 2024 staat dat er 1 miljoen mensen via een abonnement meespeelden. Daarbovenop komen nog de losse loten. Je kans is dus (veel) kleiner dan 1 op 1.000.000; gemiddeld waarschijnlijk circa 1 op 2,9 miljoen [2].
Natuurlijk kun je ook kleinere prijzen winnen. Daar is je kans groter op, want vaak hoef je dan niet het hele lotnummer goed te hebben maar bijvoorbeeld alleen het laatste cijfer. Je wint dan natuurlijk wel een hoop minder geld.
Dat is een vuistregel met wat uitzonderingen: hoe groter de kans op een prijs, hoe kleiner die prijs is. Soms worden bij dezelfde kans wel verschillende prijzen uitgekeerd. Bijvoorbeeld: als je het eindcijfer goed hebt, kun je €5, €7,50, €10 of €20 winnen. Je hebt dan dus 40% kans om "iets" te winnen (4 van de 10 cijfers), maar in 3 van die 4 gevallen krijg je minder terug dan je inleg. Zo kan de Staatsloterij adverteren met een hoge winkans, terwijl je meestal nog steeds geld verliest!
Hoeveel verschillende lotnummers zijn er?
Een lotnummer bestaat uit twee letters gevolgd door vijf cijfers. Met vijf cijfers kun je nummers maken van 00001 tot 99999 (00000 wordt niet gebruikt). Dat zijn 99.999 mogelijkheden.
De letters volgen twee regels:
- Eerste letter A t/m G, tweede letter A t/m Z.
- Of: eerste letter H, tweede letter A t/m N.
Waarom ze dit zo ingewikkeld doen? Geen idee. Maar het levert 196 lettercombinaties op.
Dat betekent: 196 × 99.999 = bijna 19,6 miljoen mogelijke lotnummers. Elke maand opnieuw.
Wat als Elon Musk een keer een gekke bui heeft en alle loten koopt? Dan wint hij alle prijzen... maar verliest alsnog geld. Hoe dat zit? Lees verder!
Let op de centen
Je kunt ook goed idee krijgen van wat je kansen zijn door te kijken naar het geld: wat gebeurt er precies met de inleg van alle spelers?
Eerst wilde ik precies uitzoeken waar het geld heen gaat. Maar dat werd zo saai dat ik zelf bijna in slaap viel.
Dus doe ik het anders. Zonder in details te treden, laat ik zien waarom je vrijwel altijd moet verliezen.
Stel je voor: al het geld van alle spelers gaat in één grote pot. Daaruit moeten veel dingen worden betaald. Zo bedragen de salarissen van de medewerkers ruim 70 miljoen euro per jaar.
Alleen al om het jaarsalaris van de directeur te betalen, moeten er 18.000 Staatsloten van €17,50 worden verkocht. Wat de andere bestuurders en de Raad van Commissarissen verdienen, is niet publiek bekend [3].
Verder moet het kantoorgebouw van de Staatsloterij uit die pot worden (af)betaald, met bureaus, stoelen, kasten, koffie en koffieautomaten. De printers, ook die bij verkooppunten; het papier en de drukkosten voor de loten. Reclame op tv, internet en in bushokjes. Ook doneert de Staatsloterij aan goede doelen. Niks mis mee, natuurlijk, maar het verkleint wel weer de mogelijke uitbetaling aan winnaars in de loterij.
Dat alles wordt dus betaald met het geld dat we voor onze loten betalen.
Stel: je bent op een feestje met 11 mensen. Eén iemand zegt:
Ik weet een leuk spel!
Jullie geven mij allemaal 10 euro.
Van die 100 euro steek ik er 30 in mijn zak.
De andere 70 euro geef ik willekeurig terug aan één of twee mensen.
De rest krijgt niks.
Zou je meedoen? Hopelijk niet. Maar dit lijkt sterk op hoe de Staatsloterij werkt: verreweg de meeste spelers verliezen, enkelen winnen, maar de Staat(sloterij) wint altijd.
Marketing
In haar reclames beweert de Staatsloterij bepaalde dingen die niet heel erg duidelijk, en misschien zelfs wel een beetje misleidend zijn.
"Belastingvrij"
Zo wordt er gezegd dat alle prijzen belastingvrij zijn. Dat betekent niet dat er geen belasting wordt betaald, maar dat de Staatsloterij die belasting voor jou afdraagt.
Win jij de Hoofdprijs van 1 miljoen euro, dan krijg jij dat bedrag dus echt op je rekening. Maar de Staatsloterij maakt daarnaast nog eens ongeveer €342.000 [4] over aan de Belastingdienst. Jij als winnaar merkt daar niets van, maar dat geld komt wél uit de pot, en kan dus niet gebruikt worden om andere prijswinnaars mee te betalen. Daardoor verliest Elon Musk ook als hij álle loten koopt.
En let op: dat "belastingvrij" slaat alleen op de kansspelbelasting! Als je op 1 januari een miljoen euro op je rekening hebt staan, dan moet je dat opgeven bij box 3 en betaal je daar toch gewoon weer duizenden euro's belasting over. Elk jaar weer.
"Winkans"
Op het moment dat ik dit schrijf, adverteert de Staatsloterij met een winkans van 51,6% over de 16 trekkingen van 2025 tot nu toe. Als je dat indrukwekkend vindt, bedenk dan dat "winnen" wat anders is dan "winst maken". Als je een lot koopt voor €17,50 en je hebt het laatste cijfer goed waardoor je €5 terugkrijgt, dan heb je volgens de marketingafdeling van de Staatsloterij "gewonnen". Volgens elk weldenkend mens heb je echter €12,50 verloren.
Enkele reviews
De aanleiding voor deze blog post was het grote aantal negatieve reviews van de Staatsloterij op Trustpilot. Hier licht ik er een paar uit.
Deze reviewer noemt de Staatsloterij "onbetrouwbaar", zonder daar bewijzen voor te geven. Ik vermoed dat "Ronnie", net als de meeste mensen, de kans om iets te winnen in de loterij ontzettend overschat. Als je dat doet, dan gaan je verwachtingen omhoog en als vervolgens keer op keer niet aan die verwachtingen wordt voldaan dan ben je teleurgesteld. "Onbekend maakt onbemind" is een Nederlands gezegde. De teleurstelling door onbekendheid met kansrekening zorgt voor de vele negatieve reviews op Trustpilot.
Met de laatste zin ben ik het eens: "Je kan beter elke maand dat geld weg leggen heb je meer dan bij de Staatsloterij."
Volgens de Staatsloterij [5] worden de winnende lotnummers tegenwoordig uit de verkochte loten getrokken; vroeger gebeurde dit inderdaad uit alle mogelijke loten.
Reviewer "Consumer_Netherlands" klaagt over het gebrek aan transparantie. Wie wil, kan de trekkingen echter gewoon bijwonen [6].
Overigens: als het gevoel dat je "bijna" gewonnen hebt ertoe leidt dat je je abonnement verlengt, dan is meespelen waarschijnlijk niet verstandig. Elke trekking staat op zichzelf; je komt niet dichterbij de winst als je maar blijft spelen.
Reviewer "Jan" speelt al jaren bij de Staatsloterij en heeft nog nooit wat gewonnen. Hij probeert het nog één keer en wil dan overstappen. Voordat iemand overstapt van de ene loterij naar een andere, is het zinvol om de reviews van de andere loterij te lezen. Ook daar zijn spelers niet enthousiaster, zo blijkt wel uit de waarderingen:
Een beter idee is om gewoon te stoppen met spelen/gokken.
Conclusie
Misschien lijkt het alsof ik mezelf tegenspreek. Ik zei dat ik soms een lot koop, maar ook dat je beter géén loten kunt kopen. Wat bedoel ik nou eigenlijk?
Kort gezegd: weet wat je doet. Wil je snel rijk worden? Dan is de Staatsloterij totaal ongeschikt: er zijn mensen die al 50 jaar meespelen en nooit meer dan pak weg honderd euro hebben gewonnen. Maar wat werkt dan wél? Geen idee. Ontdek jij een gegarandeerde manier, laat het me weten!
Deze uitspraak is ironisch bedoeld: er bestaat geen gegarandeerde manier om rijk te worden. Een korte onderbouwing: je bent alleen rijk vergeleken met mensen die minder hebben. Maar als er een gegarandeerde manier bestond om rijk te worden, zouden erg veel mensen dat doen. Op het moment dat er erg veel mensen een miljoen zouden hebben, zou dat niet meer als rijkdom worden gezien!
In loterijen maar ook op andere gebieden gaat de rijkdom van één persoon --de winnaar-- noodzakelijkerwijs ten koste gaat van een veelheid aan verliezers: het geld wordt verplaatst (van de ene portemonnee naar die van iemand anders), niet gecreëerd.
Als je meespeelt, doe dat dan bewust en met de juiste verwachtingen. Verwacht niet er rijk van te worden. De kans daarop is echt verwaarloosbaar klein. Eigenlijk is meedoen gewoon weggegooid geld -- "vrijwillig belasting betalen". Maar: soms is het leuk om even te dromen wat je met een miljoen zou doen.
En dát is de enige gegarandeerde opbrengst van een Staatslot: een korte droom.
Drie tips:
- Speel niet mee via een abonnement, maar koop af en toe een los lot.
Zo speel je bewuster, heb je meer plezier van je aankoop en zie je beter wat het je kost. Het geld verdwijnt niet bijna ongemerkt van je rekening. - Koop je lot ruim van tevoren, zodat je er zo lang mogelijk van kunt dromen.
- Overweeg in plaats van één heel lot vijf keer een 1/5 lot te kopen.
Dat kost net zo veel, maar je maakt vijf keer kans.
Ja, als je wint, krijg je maar 1/5 van het bedrag -- dat is een nadeel.
Voor kleine prijzen maakt dat weinig uit. Voor de Hoofdprijs wel: €200.000 i.p.v. €1.000.000. Maar voor de meeste mensen is €200.000 nog steeds een bedrag dat hun leven verandert. En zo heb je er vijf (piep, piepkleine) kansen op.
Overigens: als de Hoofdprijs valt op zo’n 1/5 lot dan krijgt de eigenaar dus €200.000. De resterende €800.000 wordt eigendom van de Staatsloterij. Ik herhaal het tot slot dus nog maar een keer:
De loterij zelf wint altijd.
Links
[1] Trustpilot reviews
[2] Kansen uitgerekend
[3] Jaarverslag 2024
[4] Belasting betalen
[5] Verkochte loten
[6] Trekking bijwonen